محمد هادی حجتی

مقدمه :

تعریف معاملات بلوکی در بورس اوراق بهادار:

معاملات بلوکی به معاملاتی گفته می شود که تعداد سهام یا حق تقدم سهام قابل معامله در آن، بزرگتر از 50 برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی و کوچکتر از نصاب های تعیین شده برای معاملات عمده می باشد. وقتی گفته می شود که معاملات بلوکی باید کوچکتر از نصاب های معاملات عمده باشد، به این معنی است که اول باید 50 برابر محدودیت حجم هر سفارش را برای شرکت های پذیرفته شده در بورس و یا فرابورس محاسبه کرد و سپس اگر این حجم از معامله، در محدوده نصاب های معاملات عمده بود، معامله باید به صورت عمده انجام شود اما اگر کمتر از نصاب های معاملات عمده باشد، معامله باید به صورت بلوکی انجام شود. معاملات بلوکی بر خلاف معاملات عمده، قبل از تاریخ عرضه، اطلاع رسانی نمی شوند، بنابراین پیش از روز عرضه نمی توانیم از زمان انجام این نوع معاملات مطلع شویم. معاملات بلوکی به روش حراج ناپیوسته و هر 5 دقیقه یکبار برگزار می شود.

حداکثر حجم هر سفارش در بورس بستگی به محدوده قیمتی سهم دارد. ، اگر قیمت سهم در محدوده 1 تا 5000 ریال باشد، حداکثر حجم هر سفارش 400 هزار سهم خواهد بود و اگر قیمت در محدوده 5001 تا 10 هزار ریال باشد، حداکثر حجم هر سفارش 200 هزار سهم خواهد بود و همچنین برای محدوده قیمتی 10001 ریال تا 100 هزار ریال، حداکثر حجم هر سفارش 100 هزار سهم می باشد و در نهایت اگر قیمت بیشتر از 100 هزار و یک ریال باشد، حداکثر حجم هر سفارش حداکثر 50 هزار سهم خواهد بود.

در رابطه با حداکثر حجم هر سفارش در بورس، چند نکته حائز اهمیت می باشد، نکته اول اینکه این محدودیت ها ا ز 24 خرداد ماه 99 اعمال شده اند و ممکن است در آینده نیز قانون مربوط به آن تغییر کند. نکته دوم اینکه تغییرات در حداکثر حجم هر سفارش، در آخرین روز کاری پایان هر ماه صورت می گیرد، به این معنی که در آخرین روز کاری پایان هر ماه، سیستم قیمت هر سهم را چک می کند و با توجه به قیمت، برای یک ماه آینده، محدودیت مربوط به حجم سفارش را اعمال می کند. به عنوان مثال اگر قیمت سهمی در آخرین روز معاملاتی ماه، 480 تومان باشد، برای یک ماه آینده، محدودیت حداکثر حجم 400 هزار سهم برای هر سفارش اعمال می شود، سپس در آخرین روز معاملاتی ماه بعد، قیمت بررسی می شود تا با توجه به آن، محدودیت حجم هر سفارش مشخص شود

برای شرکت های پذیرفته شده در فرابورس، حداکثر حجم هر سفارش بستگی به تعداد سهام شرکت دارد، به این صورت که اگر تعداد سهام شرکت 100 میلیون سهم یا بیشتر باشد، حداکثر حجم هر سفارش 200 هزار سهم خواهد بود و اگر تعداد سهام شرکت کمتر از 100 میلیون سهم باشد، حداکثر حجم هر سفارش به 100 هزار سهم کاهش پیدا می کند. برای شرکت های پذیرفته شده در فرابورس، این محدودیت از 18 فروردین ماه 99 اعمال شده است

با توجه به اینکه معاملات بلوکی از قبل اطلاع رسانی نمی شوند و فقط در روز معامله می توانیم از انجام آن ها مطلع شویم، تاثیری روی معاملات نماد های اصلی که در تابلو عادی معامله می شود، ندارند .

بند 28 آيين نامه معاملات در شركت بورس اوراق بهادار تهران: براساس

معامله بلوك" معاملاتي است كه در آن قواعد مربوط به محدوديت حجمي و محدوديت قيمتي رعايت نمي شود.

تعریف معاملات بلوکی – سازمان خصوصی سازی:

بر اساس آیین‌نامه اجرایی شیوه‌های قیمت‌گذاری شماره210678/196514/2/63 - 20/12/1387 مصوب هیأت واگذاری شورای عالی اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی (وزارت امور اقتصادی و دارایی ) تعریف سهام با عرضه یکجا و بلوکی به شرح زیرمی باشد

سهام با عرضه یکجا و بلوکی:

سهامی که به طور یکجا یا به دفعات و در اندازه حداقل پنج درصد تعداد کل سهام شرکت، از طریق بورس اوراق بهادار و یا بازارهای خارج از بورس عرضه می‌شود.

تعریف معاملات عمده در بورس اوراق بهادار:

برای شرکت های پذیرفته شده در بورس، اگر تعداد کل سهام شرکت بیشتر از 3 میلیارد سهم باشد، معامله عمده در صورتی می تواند انجام شود که حداقل 1 درصد از تعداد کل سهام شرکت. بخواهد معامله شود. همچنین اگر تعداد کل سهام شرکت کمتر از 3 میلیارد سهم باشد، معامله عمده در صورتی می تواند انجام شود که حداقل 5 درصد از تعداد کل سهام شرکت بخواهد معامله شود.

برای شرکت های پذیرفته شده در فرابورس، اگر تعداد کل سهام شرکت بیشتر از 1 میلیارد سهم باشد، معامله عمده در صورتی می تواند انجام شود که حداقل 1 درصد از تعداد کل سهام شرکت بخواهد معامله شود. همچنین اگر تعداد کل سهام شرکت کمتر از 1 میلیارد سهم باشد، معامله عمده در صورتی می تواند انجام شود که حداقل 5 درصد از تعداد کل سهام شرکت بخواهد معامله شود.

نحوه نمایش معاملات بلوکی و عمده بورس اوراق بهادار :

معاملات بلوکی و عمده بورس اوراق بهادار به ترتیب با اضافه شدن عددهای 2 و 4 در ادامه نماد شرکتها شناسایی و تفکیک می شوند. توضیح اینکه معاملات بلوکی و عمده درسابقه نماد درج نمی شوند و این اطلاعات بصورت جداگانه ،نگهداری و ارائه می شوند.

نتایج حاصل از بررسی معاملات بلوکی و عمده بورس اوراق بهادار:

معاملات بلوکی:

نتایج حاصل از بررسی بخشی ازمعاملات بلوکی در بورس اوراق بهاداردر سال 1399 :

نتایج حاصل از بررسی بخشی ازمعاملات بلوکی در بورس اوراق بهاداردر سال 1399به شرح جدول زیر می باشد:

خلاصه نتایج حاصل از بررسی بخشی ازمعاملات بلوکی در بورس اوراق بهاداردر سال 1399 :

خلاصه نتایج حاصل از بررسی بخشی ازمعاملات بلوکی در بورس اوراق بهاداردر سال 1399به شرح جدول زیر می باشد:

معاملات عمده:

نتایج حاصل از بررسی بخشی ازمعاملات عمده در بورس اوراق بهاداردر سال 1399 :

نتایج حاصل از بررسی بخشی ازمعاملات عمده در بورس اوراق بهاداردر سال 1399به شرح جدول زیر می باشد:

خلاصه نتایج حاصل از بررسی بخشی ازمعاملات عمده در بورس اوراق بهاداردر سال 1399 :

خلاصه نتایج حاصل از بررسی بخشی ازمعاملات عمده در بورس اوراق بهاداردر سال 1399به شرح جدول زیر می باشد:

نتیجه گیری:

با توجه به نتایج حاصل از بررسیهای فوق :

1- عدم مطابقت تعریف معاملات بلوکی مندرج در دستورالعمل سازمان خصوصی سازی با تعریف معاملات بلوکی در بورس اوراق بهادار

2-با توجه به بررسی کلیه اطلاعیه های مربوط به معاملات عمده در سال 1399 و عدم انجام عمده معاملات مذکور ، ناکامی عرضه سهام عمده بر اساس اطلاعیه های موجود ،در سال 1399 مشهود می باشد.

3- با توجه به عدم اعلام و وجود اطلاعیه های مربوط به سهام بلوکی عرضه شده و بررسی شده ،امکان بررسی تحقق و یا عدم تحقق قیمتهای پیشنهادی با قیمتهای معامله شده ،میسر نگردیده است.

4- با توجه به نتایج حاصل از بررسی عرضه های سهام بلوکی در سال1399 ،استفاده از این امکان ،صرفا با هدف تامین نقدینگی صورت می پذیرد .

5-بررسی بعمل آمده بمنظور تعیین مبنایی مناسب جهت اعمال افزایش قیمت در موارد عرضه سهام عمده کنترلی و مدیریتی، بدلیل ناکامی اینگونه معاملات در سال 1399 منتج به نتیجه نگردیده و تنها چهار شرکت موفق در عرضه ،سهام هایی با موقعیت غیر کنترلی (ردیف های 3و6)و با قیمت پایانی و معامله شده مطابق اطلاعیه و یک شرکت (ردیف 4) با قیمت 42درصد زیر قیمت پیشنهادی ، و تنها یک شرکت با موقعیت غیر کنترلی (ردیف 110)با قیمت اطلاعیه و پیشنهادی و 61درصد بالاتر از قیمت پایانی در روز عرضه سهام موفق به فروش شده است.

6- بدلیل عدم دسترسی به اطلاعیه های بخش عمده ای از معاملات عمده انجام شده ،امکان بررسی دلایل کاهش عمده قیمت در اینگونه معاملات نسبت به قیمت تابلو، میسر نشده است.توضیح اینکه درصد های مربوط به این معاملات در جدول خلاصه نتایج ،درج نگردیده است.

7- از مجموع اطلاعیه های عرضه عمده ناموفق در سال 1399 تعداد 13 اطلاعیه مربوط به عرضه سهام کنترلی بوده و از این تعداد 4شرکت بابت انتقال سهام کنترلی با افزودن درصدهایی به قیمت تابلو (از 50درصد تا 100درصد )مبادرت نموده اند .

منابع تحقیق:

*اینترنت

*سایت سازمان بورس اوراق بهادار

*سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران

* دستورالعمل سازمان خصوصی سازی

* دستورالعمل معاملات در بورس

31اردیبهشت ماه 1400

محمد هادی حجتی