محمد هادی حجتی

مبانی و نحوه محاسبه تسهیم بالنسبه

مقدمه:

ازمبالغ پرداختي مشتريان بعد از سررسيد تسهيلات اعطايي تا مردادماه 1388،ابتدا جرایم تاخیر و هزینه های مربوطه کسر و مابقی از بدهی مشتری بابت اصل و سود،کسر می گردید.براساس بخشنامه های شماره 105972مورخ 1388/05/19 و 56920مورخ 1390/03/11 بانک مرکزی(به شرح زیر) ،در خصوص نحوه تخصيص مبالغ پرداختي مشتريان بعد از سررسيد قراردادهاي تسهيلات اعطايي ،مقررشده است:

مبانی قانونی:

سال 1388:

"مبالغ پرداختي از سوي مشتريان بعد از سررسيد تسهيلات اعطايي بين سه جزء اصل تسهيلات، سود(درعقود مشارکتي، فوايد مترتب بر اصل)و وجه التزام تأخير تأديه دين، تسهيم بالنسبه گردد."

سال1390:

١- کليه مبالغ پرداختي توسط مشتريان بعد از سررسيد در ارتبا ط با بدهي هاي آنان بايد بين ”اجزاء بدهي، تسهيم بالنسبه گردد . بدين ترتيب که چنانچه بدهي مشتري ناشي از تسهيلات اعطايي باشد،مبالغ پرداختي از سوي مشتريان بعد از سررسيد بين سه جزء اصل تسهيلات، سود (در عقود مشارکتي،فوايد مترتب بر اصل) و وجه التزام تأخير تأديه دين تسهيم بالنسبه گردد و چنانچه بدهي مشتري ناشي ازوام قرض الحسنه اعطايي باشد، مبالغ پرداختي از سوي مشتريان بعد از سررسيد بين سه جزء اصل وام،کارمزد و وجه التزام تأخير تأديه دين تسهيم بالنسبه گردد. همچنين درصورتیکه بدهي مشتري ناشي ازخدمات بانکي شامل گشايش اعتبار اسنادي و صدور ضمانت نامه باشد، مبالغ پرداختي از سوي مشتريان بعد از سررسيد در قرارداد بين دو جزء اصل مبالغ پرداختي از سوي مؤسسه اعتباري به جاي مشتري ووجه التزام تأخير تأديه دين متعلقه تسهيم بالنسبه گردد، مشروط برا ینکه موضوع به نحو مقتضي درقراردادهاي اعطاي تسهيلات و وام قرض الحسنه و ارايه خدمات منعقده في مابين مؤسسه ا عتباري ومشتري درج گردد.

٢- به مؤسسات اعتباري اختيار داده مي شود از طريق تنظيم تفاهم نامه اي جديد با مشتريان،روش تسهيم بالنسبه نمودن مبالغ پرداختي بعد از سررسيد توسط مشتريان به شرح مندرج در بند ( ١) رابراي کليه قراردادهاي منعقده قبلي في مابين مؤسسه اعتباري و مشتري اعم از قراردادهاي اعطاي تسهيلات، وام قرض الحسنه و ارايه خدمات بانکي که موضوع تسهيم بالنسبه نمودن به طريق مذکور در بند (١) درج نگرديده اجرا نمايند.“

مبانی محاسباتی :

تسهیم بالنسبه همان تسهیم به نسبت است.فرض کنید می خواهیم عدد 24را به نسبت اعداد2،1و3 تقسیم کنیم (تسهیم) ابتدا حاصل جمع سه عدد را به دست آورده و عدد24را بر حاصل سه عدد تقسیم و حاصل تقسیم رابه ترتیب در هریک از اعداد 2،1و3 ضرب می نماییم :

حاصل جمع سه عدد 6=1+2+3

ضریب تسهیم 4=24:6

تسهیم 1 =4=4*1

تسهیم 2= 8=4*2

تسهیم 3 =12=4*3

جمع تسهیم 24=4+8+12

در تسهیم بالنسبه هم دقیقا" مشابه روش فوق عمل می شود .

فرض کنید تسهیلاتی به مبلغ 5میلیارد ریال در 60قسط و سود کل 611ر673ر285ر3ریال و مبلغ قسط (شامل اصل و سود)560ر094ر138ریال پرداخت شده است(تسهیلات 22درصد و نرخ جریمه تاخیر هم 6درصد).چنانچه مبلغ پرداختی مشتری بابت اولین قسط سررسید گذشته اش مبلغ 100میلیون ریال باشد(با10روز تاخیر از سررسید) برای محاسبه تسهیم بالنسبه ،ابتدا باید جریمه تاخیر 10روز محاسبه و مبلغ اصل و سود قسط نیز ،مشخص شوند :

محاسبات تسهیم بالنسبه:

مبلغ اصل تسهیلات 000ر000ر000ر5

مبلغ سود تسهیلات: 611ر673ر285ر3

نرخ سود 22درصد

نرخ جریمه تاخیر 6درصد

مبلغ پرداختی 000ر000ر100

مدت تاخیر 10روز

مبلغ اصل از قسط 333ر333ر83=000:60ر000ر000ر5

مبلغ سود در هر قسط 227ر761ر54=611:60ر673ر285ر3

جریمه تاخیر10روز (بنرخ22+6):

355ر059ر1=(365*100)/(10*28*560ر094ر138)

جمع بدهی قسط :

915ر153ر139= 333ر333ر83+ 227ر761ر54+355ر059ر1

مبلغ تسهیم (پرداختی) 000ر000ر100

مانده بدهی قسط 915ر153ر139

D= ضریب تسهیم

0.72 =:915ر153ر139: 000ر000ر100

A = سهم از اصل

000ر000ر60=0.72*333ر333ر83

B =سهم از سود

083ر428ر39=0.72*227ر761ر54

C=سهم از جریمه

737ر762=0.72*355ر059ر1

جمع تسهیم A+B+C=

820ر190ر100

مبلغ 820ر190ریال اختلاف (با مبلغ تسهیم)،ناشی از رند نمودن ضریب تسهیمD می باشد.

محاسبات مانده بدهی قسط(به تفکیک اصل،سودو جریمه تاخیر):

مانده بدهی از قسط :

915ر153ر39=000ر000ر100- (355ر059ر1+560ر094ر138)

مانده از اصل :

333ر333ر23=000ر000ر60-333ر333ر83

مانده از سود :

144ر333ر15=083ر428ر39-227ر761ر54

مانده از جریمه تاخیر :

618ر296=737ر762-355ر059ر1

جمع 095 ر963ر38

+اختلاف رندینگ 280ر190

جمع 915ر153ر39

توضیح اینکه با درج کامل ضریب D اختلاف رندینگ حذف خواهد شد.

توضیحات مهم:

الف)- مانده بدهی هرقسط(اصل،سود وجریمه) باید از پرداختی های بعدی تسویه و محاسبات جداگانه تا تسویه کامل ،انجام شود.

ب)-مازاد وجوه پرداختی نسبت به بدهی قسط(اصل،سود وجریمه)در محاسبات تسویه اقساط بعدی منظور می شود.

ج)- مانده جریمه تاخیر تسویه نشده درمانده بدهی هر قسط در محاسبات بعدی جریمه تاخیر منظور نمی شود و فقط به مانده بدهی اضافه شده و از محل پرداختی های بعدی تسویه می شوند.

د)-مانده نهایی بدهی تسهیلات از حاصل جمع بدهی اقساط محاسبه و به تفکیک اصل،سود و جریمه تاخیر اعلام می گردد.